iBooks en iBooks Author: wat vinden Nederlandse uitgevers en auteurs?

Apple kondigde gisteren iBooks 2 en iBooks Author aan. De nieuwe aanpak van studieboeken en het publicatietool hebben heel wat mensen enthousiast gemaakt, maar leidden ook tot kritische kanttekeningen over gedwongen winkelnering en beperkende voorwaarden. Hoe denken de Nederlandse uitgevers en auteurs erover? We vroegen het een aantal uitgevers en schrijvers die goed weten wat er op het gebied van e-books al mogelijk is.

Timo Boezeman, A.W. Bruna Uitgeverij

Timo Boezeman is als digitaal uitgever werkzaam bij A.W. Bruna. Zijn bedrijf heeft al diverse boeken digitaal uitgebracht. Ziet hij iBooks Author zitten?

Ja, ik ben onder de indruk. Vooral omdat Apple inderdaad met een soort GarageBand voor e-books is gekomen, dat mensen zelf e-books kunnen maken én kunnen verkopen in de iBookstore. Ik word er gelijk enthousiast van en mijn hoofd stroomt direct over van ideeën die ik zou willen uitproberen voor onze uitgeverij.

Wat dit gaat betekenen voor de uitgeefwereld?

Wat dit gaat betekenen is onduidelijk. Ik denk dat iBooks overspoeld gaat worden door zelfgemaakte boeken. Wat ik zorgelijk vind in de zin dat iBooks een slechte zoek- en filtermogelijkheid heeft, om zo voor jou relevante zoekresultaten te krijgen. Ook vraag ik me af wie curatie op de content gaat doen (zoals bij YouTube nu wel kan: geef aan dat het in strijd is met auteursrecht). Ik ben niet bang voor de rol van uitgevers. Sterker nog, ik zie kansen voor de uitgevers als aanbieders van kwaliteitscontent. Neemt niet weg dat er zeker pareltjes zullen komen die self published zijn.

Erwin Blom, auteur

Erwin Blom publiceerde zijn ‘Handboek Communities‘ in gedrukte vorm via Bruna en gaf hem gratis weg als PDF. Hij heeft plannen om meer boeken te gaan schrijven, maar is iBooks Author daar het aangewezen tool voor?

De eerste indruk is heel goed. Niet alleen omdat het voor iedereen met een goed verhaal heel simpel wordt om dat goed vormgegeven verspreid en verkocht te krijgen, maar ook omdat het de weg opent naar boeken met een sterke audiovisuele component. Het is kinderlijk eenvoudig om videofragmenten te verwerken, Keynote-presentaties op te nemen, etcetera. Ik moet er meer tijd instoppen voor een definitief oordeel, maar ik ben zeer enthousiast over wat ik nu zie.

Zie je mogelijkheden om hiermee zelf te gaan publiceren?

Dit biedt daar absoluut grote mogelijkheden voor. En ik zal dat ook zeker gaan doen. Maar je moet ook per product kijken hoe je het doet. Als je je eigen publiek redelijk eenvoudig kunt bereiken, is het goed om veel zelf te doen. Kan een uitgever een handje helpen om je boek naar een veel groter publiek te brengen, dan is een uitgever natuurlijk geen vies woord. Maar dit democratiseert de wereld van de boeken en dat is mooi. Het zorgt voor flexibiliteit. Maar we zijn er natuurlijk nog lang niet. Nog maar weinig mensen lezen digitaal en Apple verbiedt je met Author gemaakte boeken in andere winkels dan die van Apple te verkopen. Je mist met alleen Apple nog een groot deel van de markt.

Na een paar rondjes schaatsen wil Erwin de volgende kritische noot hier nog aan toevoegen:

Als het Apple echt om educatie en onderwijs te doen was, zou het de middelen om te produceren en distribueren overal en voor iedereen beschikbaar maken. Nu is gebruik beperkt tot iPad-eigenaren en mag materiaal alleen door Apple verkocht worden. Apple moet aansluiten op de ePub3-standaard zodat educatie en onderwijs voor iedereen beschikbaar komen.

Wiebe de Jager, uitgever Eburon

Wiebe de Jager is op het gebied van e-books misschien wel de bekendste uitgever. Hij was de eerste Nederlander die boeken via de (toen nog Amerikaanse) iBookstore uitbracht. “Dit is het einde van de e-bookapps!”, twitterde Wiebe als reactie op de aankondigingen. Waarom?

Er is nu zoveel mogelijk (met ePub 3, en nu dus met iBooks) – denk aan multimedia, interactie – dat het niet snel meer nodig is om een eigen app te ontwikkelen rond een ebook, tenzij je heel buitenissige ideeën hebt. Sowieso kwamen veel uitgevers al een beetje terug van ebook-apps; de opbrengsten staan meestal niet in verhouding tot de ontwikkelkosten, uitzonderingen daargelaten. Maar dat geldt natuurlijk ook voor iBooks zometeen: mooie videobeelden en interactieve elementen kosten ook tijd en geld om te maken.

Wat gaat dit voor jouw business betekenen?

Niet zo heel veel. Het wordt wel steeds makkelijker om zelf ebooks te maken (niet alleen dankzij iBooks Author, er waren al tools waarmee je heel makkelijk iBooks kunt maken), en daardoor zul je een stortvloed aan ebooks tegemoet kunnen zien in de iBookstore. Ik noem het maar ‘powerpointboeken‘.
Zolang Apple de iBookstore niet radicaal verbetert wordt dit echt een probleem: je wordt als lezer overstelpt door allerlei boeken (van wisselende kwaliteit), zonder dat kwaliteit boven komt drijven. En probeer als doe-het-zelvende auteur maar eens op te vallen tussen al die duizenden andere ebooks. Dus een aantal taken van de uitgever, o.a. kwaliteitsborging en marketing, die blijven essentieel, ook in een digitaal tijdperk. Maar qua distributie en creatietools wordt de drempel om te publiceren natuurlijk wel steeds lager en dat zal zeker impact hebben op onze business.

Ben je onder de indruk van iBooks Author?

Ja, het ziet er allemaal op het eerste gezicht weer eens onwijs mooi uit. Maar we waren ook al wel wat gewend, met mooie ebook-apps die de laatste tijd voorbij kwamen. Het is natuurlijk wel gaaf dat het maken van dit soort verrijkte ebooks binnen ieders handbereik komt. Aan de andere kant: iBooks Author is nou ook weer niet zo bijzonder, het is eigenlijk een soort Keynote, maar dan met wat extra toeters en bellen. Waar ik me wel zorgen om maak is het feit dat Apple (weer) een heel eigen ecosysteem wil creëren. De ebooks die je met iBooks Author maakt kun je alleen exporteren naar het iBooks-formaat, en naar pdf en txt. Geen ePub, laat staan ePub 3. Verrijkte iBooks-ebooks kun je dus alleen op Apple-devices bekijken, niet op andere apparaten. Erger nog: Apple verbiedt het zelfs dat je ebooks die je vanuit iBooks Author via de iBookstore verkoopt elders aanbiedt. Dus als je onder het laagje vernis kijkt dat Apple met iBooks Author aanbrengt op (studie)boeken zie je een paar fundamentele problemen waardoor je je kunt afvragen of dit een stap vooruit is voor docenten, studenten en ebooklezers in het algemeen.

Bert Vegelien, uitgever Books2download en literair agent

Bert Vegelien schreef het boek ‘Digitaal publiceren‘ over het schrijven en publiceren van e-books, maar werkte ook mee aan een aantal prentenboeken voor de iPad, zoals ‘Timo en het toverboek’. Bert heeft tal van op- en aanmerkingen op Apple’s verhaal, maar wil vooral ingaan op de impact die het voor hem als ‘indie digitale uitgever’ en literair agent heeft:

Ben ik blij met iBooks Author? Nou en of! Ik zal je 3 statements geven:

1. Ik heb een hekel aan pappa/mamma-achtige programmaatjes om je eigen boekje ’toch maar ff’ te kunnen uploaden in de App Store. Het blijft veelal amateuristisch gescharrel. De scheiding App Store en iBookstore moet duidelijker worden. Laat de App Store voor de echte (boeken)apps en de iBookstore voor e-books in welke mate van ‘enhanced zijn’ dan ook. Apple schept nu meer duidelijkheid.
2. Vergelijking: Ik vind WordPress geweldig. Geef storytellers de ruimte. Het medium moet geen hindernis zijn voor echte storytellers, maar juist een middel. Als Apple zijn toegang tot iTunes democratiseert, ben ik daar heel blij mee. Ondanks talloze nadelen. iAuthor is wat dat betreft precies wat ik hoopte dat het was.
3. Het blijft om de content gaan. Als je de toegankelijkheid tot de markt vereenvoudigt, wil het niet zeggen dat iedereen daar ineens succesvol is. Rotzooi blijft onverkoopbaar en traditionele uitgevers zijn er niet voor niets. Ze hebben veel kennis, maar ze moeten aantonen dat hun bestaansrecht niet vanzelfsprekend is.

Ferdinand Sennema, uitgeefexpert

Ferdinand was hoofdredacteur van IT-tijdschriften zoals PCM en Computable. Tegenwoordig levert hij advies aan uitgevers. Hij ziet ook de geslotenheid van Apple’s systeem als een probleem:

Ben erg onder de indruk van hoe gemakkelijk Apple het publicatieproces van een e-book maakt. Maar iBooks Author creëert alleen boeken voor iOS-apparaten, het is jammer dat het niet exporteert naar ePub versie 3, een open standaard voor allerlei platformen. Fijn dat je met klikken en slepen net zo gemakkelijk beeld als tekst toevoegt. iBooks Author nodigt echt uit om aan de slag te gaan. Een boek schrijven blijft veel werk, erg veel werk.

Gaat iBooks Author de uitgevers werkloos maken?

iBooks Author maakt het weliswaar voor iedereen nog gemakkelijker een e-book te creëren, maar het draait natuurlijk om de verkoop ervan. Een uitgever leeft van de verkoop en weet dus hoe hij goede boeken selecteert, redigeert en promoot. Is de auteur zelf een actieve netwerker, online aanwezig met een blog of sociale media en schakelt hij een kritische redacteur of meelezer in, dan is de meerwaarde van een uitgever steeds lastiger aan te tonen. Bijna dagelijks sluit een (gerenommeerde) boekwinkel de deuren zodat de strijd om de gunst van de lezer zich steeds meer online afspeelt. Het lijkt me aannemelijk dat uitgevers steeds meer gespecialiseerde diensten gaan aanbieden die de auteur tegen betaling kan afnemen. De auteur wordt self-publisher.

Ellen de Lange-Ros, auteur

Ellen werkt als marktonderzoeken en adviseert over het verhogen van de klanttevredenheid. Ze schrijft regelmatig columns op haar bedrijfsblog, die ze bundelde en in de iBookstore uitbracht. Ze koos hierbij voor uitgeven via Eburon, het bedrijf van Wiebe de Jager. Kan Wiebe zijn biezen pakken?

Een uitgever is nog steeds handig. Niet vanwege de techniek om een ebook te maken (want dat was altijd al best eenvoudig zelf te doen), maar vooral vanwege de marketing en PR. Een uitgever zou daar z’n meerwaarde moeten bewijzen, door ervoor te zorgen dat je boek veel aandacht krijgt. Daar blijft nog steeds de meerwaarde van de uitgever. Mits een uitgever natuurlijk het uitgeven van ebooks begrijpt en dat op de goede manier aanpakt. En dat doet niet elke uitgever goed (bijvoorbeeld: velen hanteren nog bizar hoge prijzen).

Ga je iBooks Author gebruiken?

Het lijkt me grafisch mooi om op deze manier boeken te maken. Maar… ik vind het niet heel uniek. Het was natuurlijk al mogelijk om in Pages bestanden als ePub op te slaan. Voor veel auteurs van gewone boeken (dus boeken zonder veel afbeeldingen en bijzonderheden) is dat al meer dan voldoende.
Groot nadeel: De voorwaarden die ze nu hanteren zijn ricidicuul. Ik vind het vreemd dat ik mijn boek alleen bij Apple mag publiceren. Dat is voor mij een reden om dit niet te gebruiken, maar gewoon een ePub te maken (bijvoorbeeld met Pages). Die juridische voorwaarden vind ik acceptabel. Ik verwacht overigens dat ze op basis van de negatieve reacties op deze regels hier snel van af gaan stappen.

Bob van Duuren, uitgever Van Duuren Media

Bob van Duuren richtte een paar jaar geleden een ‘klassieke’ uitgeverij op met voornamelijk computer- en managementboeken. Inmiddels heeft hij met Yindo een digitaal platform opgebouwd, waarbij je boeken niet meer hoeft te downloaden, maar online kunt lezen. Wat vindt Bob van iBooks Author?

Ik vind de aankondiging in ieder geval een stap in de goede richting. Vanuit de positie van Apple begrijp ik hem ook wel. Maar als uitgever opereer ik in de Nederlandstalige markt, en voorlopig ziet het er dus nog niet naar uit dat we van de nieuwe mogelijkheden gebruik kunnen gaan maken. Daarbij zet ik mijn vraagtekens bij de beperkingen die Apple lijkt op te leggen: alleen publicatie naar de iPad, met daarbij het verbod om de content op een andere wijze te vercommercialiseren. Verder heeft Apple een wisselend track record als het gaat om haar toelatingsbeleid. Als ik als uitgever veel tijd en geld in een iBook-studieboek steek, wil ik wel de garantie dat dat studieboek ook daadwerkelijk in de iBookstore verschijnt. En zoals het er nu naar uitziet kan (of wil) Apple die garantie niet bieden.

Wat gaat het voor jouw business betekenen, bijvoorbeeld met Yindo?

Voor de boeken die we uitgeven zie ik op korte termijn niet veel veranderen, alhoewel we ongetwijfeld ook zullen gaan experimenteren met het ontwikkelen van materiaal in iBooks Author. Op Yindo zal deze ontwikkeling niet al te veel impact hebben, omdat Yindo een andere benadering heeft: aanbod via de cloud, zonder download. De nieuwe iBooks-studieboeken zul je moeten downloaden naar je iPad, en hoe meer toeters en bellen uitgevers eraan toe zullen voegen (video, geluid, beeld), des te ‘zwaarder’ deze boeken zullen worden en des te meer ruimte ze op je apparaat zullen gaan innemen. Verder is een belangrijk verschil tussen publiceren via iBooks Author en via Yindo, dat de eerste manier de uitgever de nodige tijd (en dus geld) zal kosten. Publicatie via Yindo kost nauwelijks enige inspanning.

Gaat Apple hiermee de uitgeefindustrie op z’n kop zetten, of heeft het teveel beperkingen?

Nee, dat denk ik niet. En dat ligt m.i. niet aan de beperkingen, want wie weet wat een volgende versie van iBooks Author allemaal te bieden zal hebben. Het is een goede zaak dat auteurs en uitgevers eenvoudig elektronisch op de iPad kunnen publiceren, maar daarmee krijg je nog geen goede content. Wat dat betreft is de vergelijking met GarageBand wel interessant: als je weet hoe GarageBand werkt, betekent dat nog niet dat je mooie muziek kunt componeren. Het kunnen omgaan met iBooks Author betekent nog niet dat je goede content kunt produceren. Er zal dus veel ‘rotzooi’ verschijnen, en het wordt een steeds grotere uitdaging om het kaf van het koren te onderscheiden. De traditionele uitgeverij speelt daar een belangrijke rol in, en zolang die haar geld voornamelijk verdient met het uitgeven van content op een papieren drager, zal de uitgeefindustrie zich niet zo snel op zijn kop laten zetten. Maar dat er een verschuiving zal optreden staat buiten kijf.

Winny van Rijswijk, businessunit manager Hoger Onderwijs bij Pearson Benelux

Pearson is één van de partners bij de lancering van het nieuwe iBooks-platform. Ze hebben al een aantal studieboeken aangepast voor iBooks 2, maar hoe zit dat bij Pearson Benelux, die studieboeken voor de Nederlandse markt uitgeeft? Winny van Rijswijk geeft leiding aan het bedrijfsonderdeel dat zich bezighoudt met boeken voor het hoger onderwijs:

We hebben bij de launch in de US een drietal VO boeken uitgebracht en vier algemene non-fictie boeken. Pearson beschouwt dit als een nieuw kanaal en extra mogelijkheid om interactieve content bij de eindgebruiker te krijgen en de beleving van ebooks rijker te maken door toevoeging van meer interactieve componenten.
Voorlopig gaat Pearson Benelux hier nog niet aan deelnemen. Sinds 2011 zijn reeds 14 hoger onderwijs-boeken beschikbaar op de iPad, we voegen daar in 2012 nog zo’n 25 boeken aan toe. Deze zijn echter niet via de iBookstore beschikbaar.