Bibliotheekboeken lezen op iPhone en iPad: kwelling of genot?

Jan de Waal publiceerde afgelopen week een hartstochtelijke klaagzang over het e-bookbeleid van de Nederlandse bibliotheken. De landelijke e-booksite is een drama, meent De Waal. Plaatselijke bibliotheken zitten met verouderde systemen, de marketing is fout aangepakt en gebruikers zijn teleurgesteld. De Waal hekelt ook de apps voor iPhone, iPad en Android, die extreem lage waarderingen krijgen. Daarom vroeg ik me af, als tevreden lid van mijn lokale bibliotheek: hoe dramatisch is het eigenlijk? Kun je makkelijk op de iPhone of iPad een e-book van de bibliotheek lenen, of moet je door twintig hoepels springen?

Eigenlijk is het gek: ik loop met allerlei technologische ontwikkelingen graag voorop en ben met boeken ook volledig overgestapt op digitaal. Maar een e-book lenen uit de bibliotheek, dat heeft me nooit zo aangesproken. In de Kindle Store koop ik met één klik een boek dat ik wil lezen, voor nog geen tientje. Bij de bibliotheek leek het me een gedoe met formaten, e-readers en cd-doosjes die bij de ontgrendelbalie meteen tot storing zouden leiden. Ik was ook sceptisch over het Nederlandse aanbod, maar ik besef nu: ik had er eigenlijk te weinig moeite in gestoken. Je blijkt gewoon thuis op de bank een e-book te kunnen lenen, die na 3 weken vanzelf van je toestel verdwijnt. Handig! Of niet? Volgens De Waal zou De Bibliotheek-app met gemak de titel Slechtste App van 2014 winnen. “De bibliotheekapp is totaal leeg, gelanceerd zonder enige helptekst of uitleg van de werking.” Omdat de bibliotheken nog steeds de ouderwetse DRM-methoden gebruiken, leidt dat tot veel installatieproblemen. Geen wonder dat boekverkopers en uitgevers al lang zijn overgestapt, vindt De Waal.

De praktijk: een boek lenen

Ik ben dus gewaarschuwd op het moment dat ik de Bibliotheek-app installeer op mijn iPhone. Er is trouwens nog een andere De Bibliotheek-app, maar die is alleen bedoeld om de catalogus te doorzoeken en te kijken welke boeken je hebt geleend. De bibliotheken brengen overigens ook de Vakantiebieb-app en de LuisterBieb-app uit, die beter worden gewaardeerd.

Vanuit de app kun je niet meteen een account aanmaken. Er staan wel opties om bijvoorbeeld met een Facebook- of Twitter-account in te loggen, maar die werken niet bij nieuwe gebruikers. Je zult dus een desktopcomputer moeten gebruiken om het account te maken en een wachtwoord te kiezen. Na vier pogingen met de wachtwoordgenerator van 1Password accepteerde de bibliotheeksite mijn extreem moeilijke wachtwoord. Daarvan kreeg ik later spijt, want dat moeilijke wachtwoord moest ik in een later stadium tweemaal in de app invoeren (ik had beter kunnen wachten tot mijn 1Password-databases waren gesynchroniseerd).

In de app kom je meteen terecht in een webview, zo blijkt al uit de welkomstboodschap: ‘Gebruik cookies op deze website’. Wat me opvalt is dat de app eigenlijk helemaal geen app is: zodra je op de link ‘Open e-books aanbod’ klikt, word je doorgestuurd naar de mobiele website van de bibliotheek, waar je opnieuw moet inloggen. En waarom is die website trouwens niet responsive gemaakt? Nu moet je schipperen met pagina’s die op de iPhone moeilijk te lezen zijn, met knoppen die bijna buiten beeld vallen. Eén van de kritiekpunten van De Waal is dat het boek ‘Het Diner’ van Herman Koch prominent wordt gebruikt in de reclames (zie hieronder). Maar dat boek is helemaal niet als e-book te lenen.

Ik koos daarom een ander boek, ‘Hartcore’ van Geertje Couwenbergh. Na nogmaals invoeren van mijn wachtwoord en tappen op een knop die half buiten beeld staat, is ‘Hartcore’ aan mijn boekenplank toegevoegd, klaar om te gaan lezen.

Bibliotheekboeken lezen op iPhone en iPad

Op de iPhone is het lezen van de boeken niet erg prettig. Het lettertype is te klein en er is op de iPhone geen mogelijkheid om in te zoomen of het lettertype te vergroten. Bovendien zit ik (alweer) op een website en niet in de app, waardoor de ervaring niet consistent is. Als zoveel handelingen via de website moeten gaan, waarom is de app er dan? Je kunt trouwens ook boeken via de iPhone-app lezen, maar daar kwam ik later pas achter.

Erg mooi is de opmaak niet, maar ik kan tenminste lezen. En ik hoef niet bang te zijn voor boetes, want het boek verdwijnt vanzelf na de aangegeven datum van mijn boekenplank. Weggooien kan wel, verlengen niet.

Op de iPad mini is de weergave vanwege het grotere schermformaat iets beter te doen, maar ook hier vind ik het standaard lettertype te klein en mis ik de mogelijkheden die je in allerlei andere e-bookapps vindt. Kindle en iBooks hebben dat beter opgelost, met opties om teksten te markeren, bladwijzers te plaatsen en de opmaak op allerlei manieren aan te passen. De bibliotheekapp wekt de indruk alsof ik een PDF-bestand zit te lezen, waar ik niets mee mag doen.

Er zit in de iPhone-app een optie om de lettergrootte aan te passen, maar ik zie alleen dat de marge iets wordt opgeschoven. Vergelijk hieronder de screenshots met het kleinste lettertype en het grootste lettertype:

De moeilijke leesbaarheid is vooral nadelig voor slechtzienden en mensen met andere handicaps: je zou van de bibliotheken toch mogen verwachten dat ze de toegankelijkheid goed voor elkaar hebben en bijvoorbeeld de mogelijkheid bieden om ook op de iPhone de tekstgrootte aan te passen en teksten te laten voorlezen.

Bladeren is een uitdaging. In de webweergave heb je op elke pagina twee grote pijlen naast de tekst staan, waarmee je vooruit en achteruit kunt bladeren. In de app moet je langs de zijkant een soort veegbeweging maken, waarna de pagina snel verspringt. Hoe kneuterig het ook mag zijn: ik had in dat geval toch liever de bladerbeweging gezien zoals in iBooks, waarbij het lijkt alsof je een virtuele pagina omslaat. Eventueel kun je met een schuifbalk onderin beeld of met de inhoudsopgave (via een knop linksboven) sneller naar bepaalde onderdelen van het boek bladeren. De lettergroote op de iPhone (te vergelijken met een 7-puntsletter bij een uitgeprint Word-document) begint na verloop van tijd zowaar te wennen.

Boeken weg… en daarna opeens weer terug!

Boeken weg?

Als ik een halfuur later verder wil gaan met lezen, is mijn boek opeens verdwenen van de boekenplank. In de iPad-app staat het boek nog wel, plus een ander boek dat ik ondertussen (notabene op de iPhone) had geleend. Het blijkt een foutje in de app, want even later zijn de boeken toch weer terug.

Conclusie

De app van de Bibliotheek is niet dramatisch slecht, maar wekt wel de indruk dat er wat chaotische keuzes zijn gemaakt. Waar dat door komt is me niet helemaal duidelijk: hebben brave overheidsdienaren zich de verkeerde systemen laten aanpraten? Is het een ongeorganiseerde bende bij de bibliotheken en is dit het resultaat van teveel brainstormen en teveel mensen laten meebeslissen? Of zijn die systemen gewoon te complex geworden, dat dit rammelende e-booksysteem het hoogst haalbare is? Uiteindelijk valt er met de app wel te werken, als je je instelt op de beperkingen. Een genot is het niet, een kwelling ook niet. Als je rekening houdt met de kleine lettertjes op de iPhone, zijn de boeken wel te lezen. Ik heb (nog) geen leesbril, maar persoonlijk zou ik kiezen voor het lezen vanuit de iPad-versie van de app, waarbij je een van de grotere lettertypes kiest. Lezen op de iPhone is af te raden, tenzij je erg jong bent en met gemak 7-punts letters leest.

Qua beleving en gemak is het behelpen, maar er zitten toch een paar voordelen aan:

• Boeken lenen is legaal én gratis. Ik heb een standaard bibliotheekabonnement waarbij ik maximaal 50 items per jaar mag lenen, dus hou wel rekening met eventuele beperkingen van je abonnement.
• Je kunt het zonder risico uitproberen. Het kost even wat moeite, maar als het écht niet gaat ben je tenniste geen geld kwijt.
• Je hoeft niet de deur uit. Alles regel je via de app en de website.
• Geen kans op boetes door te laat inleveren. De boeken verdwijnen na 3 weken vanzelf van je leesplankje.

Vergeleken met de gebruiksvriendelijke boekenapps van Apple (iBooks) en Amazon (Kindle) valt er nog veel te verbeteren, maar dat is een conclusie die Jan de Waal ook al had getrokken. Er deugt van alles niet aan het e-bookaanbod van de bibliotheken. De instructiefilmpjes zijn te klein, de kwaliteit van het aanbod is bedroevend (‘outlet-aanbod met een hoog ramsj-gehalte’) en de marketing rammelt aan alle kanten. De bibliotheken zouden meer als curator dienst moeten doen: benoemen welke boeken goed zijn, nieuwe schrijvers promoten en een community rond een boek organiseren, raadt De Waal aan. Virtuele leesclubs, boekenballen… voor de bibliotheken ligt het allemaal binnen handbereik, maar ze doen het niet. Dat de app niet zo best is, is maar één van de symptomen. Helaas zit je als bibliotheeklezer vast aan deze oplossing en wordt het kiezen: gratis tweederangs aanbod lenen van de bibliotheek (€32,50 per jaar) of de nieuwste boeken via een all-you-can-eat Spotify-abonnement van de uitgevers lezen (prijs nog niet bekendgemaakt, maar waarschijnlijk duurder dan €32,50 per jaar).

Downloaden: Bibliotheek (gratis, bibliotheekabonnement vereist, universeel, iOS 6.0+)