Ashton Kutcher: ‘Innovatie bij Apple is moeilijk zonder Steve Jobs’ (interview)

Op 5 september 2013 gaat in Nederland de speelfilm Jobs in première, waarin Ashton Kutcher de rol van een jonge Steve Jobs vertolkt die we tijdens de belangrijkste gebeurtenissen van Apple volgen. Dat is nogal een rol voor Kutcher om op zich te nemen: niet alleen heeft hij vooral naam gemaakt met komische rollen – met af en toe een paar uitzonderingen – maar hij moet ook een persoon spelen die pas twee jaar geleden overleden is. Daar staat tegenover dat hij als twee druppels water op een jonge Jobs lijkt. iCulture sprak met hem over de film, maar ook over Steve Jobs en hoe Apple het volgens de acteur aan het roer van Tim Cook doet. Voordat we in gesprek gingen zagen we ook zelf de film, waar je nu de review van kunt lezen.

Kutcher is niet alleen acteur: hij investeert ook in veel technologiebedrijven. Zo stak hij onder andere geld in Foursquare, Flipboard en de Nederlandse startup Gidsy. Dit geeft hem een bijzondere kijk op hoe belangrijk Jobs nou eigenlijk was voor de technologiewereld en wat hij achterlaat. Toch durfde hij kritisch te spreken over Jobs en het hedendaagse Apple.

Is Steve Jobs je held?

Ik weet niet of het woord ‘held’ toepasselijk is, maar ik waardeer Steve Jobs ontzettend. Ten eerste ben ik erg onder de indruk van zijn wil om te blijven innoveren en de focus die hierbij kwam kijken. Hij heeft een hoop moeten opgeven om zijn imperium op te bouwen. Dat vereist heel veel wilskracht. Het is ook bijzonder hoe Jobs hulpmiddelen en functies belangrijk vond, maar ook kunst en schoonheid wist te waarderen. Daarnaast gaf hij ontzettend veel om zijn klanten. De ervaringen die zij hadden met producten stonden voor hem centraal.

Benijd je hoe hij dingen kon maken?

Nee, want dat kunnen wij allemaal. Ik probeer te streven naar wat hij deed, maar benijd hem niet om die reden. Ik geloof er in dat we allemaal op onze eigen manier iets kunnen bouwen. Wat Jobs heel goed begreep was dat mensen met unieke ervaringen eigen talenten hadden die waardevol konden zijn.

Toen Jobs 26 was gaf hij een speech voor een eindexamenklas op een middelbare school in New Orleans. De mensen die voor hem spraken, vertelden allemaal hoe de studenten naar de universiteit moesten gaan als ze een goede baan wilden krijgen. Toen Jobs op het podium kwam, moedigde hij de scholieren aan om naar Parijs te verhuizen, een jaar lang gedichten te schrijven of om verliefd te worden op twee mensen tegelijkertijd. Hij raadde ze aan om de dingen te doen die ze dachten nooit te doen. Dit zou leiden tot unieke ervaringen en talenten waar ze zich tot voorheen niet eens bewust van waren. Ik geloof zelf ook dat wij allemaal die talenten hebben, wat ze ook moge zijn. Daar kunnen we veel mee bereiken.

Jobs heeft offers gemaakt. Denk je dat dit de moeite waard was?

Ik geloof oprecht dat Steve Jobs dacht dat zijn dochter niet van hem was, anders zou hij haar niet zo lang hebben gemeden. Ik denk dat we allemaal sowieso wel iets verwaarlozen. Jobs heeft een groot deel van zijn privéleven opzij geschoven terwijl hij zijn visie achtervolgde. Er waren momenten waarop hij dat erkende en een stap terug nam, zoals toen hij zijn dochter accepteerde en deel maakte van zijn leven. Er was ook een punt waarop hij minder probeerde te werken, om zo meer aandacht te kunnen besteden met zijn familie. Een periode waar ik zelf verder weinig over weet.

Soms offeren we onze gezondheid, familie, ouders of soms onze vrienden op. Het kan van alles zijn. Er is altijd wel iets dat we niet genoeg waarderen terwijl we naar iets anders streven. Dat heb ik ook gedaan.

Denk je dat hij spijt had van zijn gemaakte offers?

Zoals ik al zei: hij nam uiteindelijk verantwoordelijkheid voor zijn dochter. Ik vermoed dus dat hij wel stil stond bij wat hij deed. Volgens vrienden van hem met wie ik heb gesproken probeerde hij ook vaak rekening te houden met zijn familie, om wie hij erg veel gaf. Hij baalde er vaak van dat hij ze verwaarloosde omdat hij het op werk zo druk had. Maar Apple was voor Jobs het allerbelangrijkst. Hij voelde zich continu verantwoordelijk voor duizenden werknemers en miljoenen klanten. Tijdens zijn vrijgezellenfeest ging hij met twee vrienden ergens wat eten. Zij kozen een leuk restaurant uit, waar Jobs helemaal niet heen wilde. Uiteindelijk dronken ze ergens anders ieder één glas tequila, spraken ze over werk en gingen ze weer naar huis.

Heb je Steve ooit ontmoet?

Nee. Ik was uitgenodigd voor zijn laatste keynote, maar ik moest die dag helaas werken en heb daarom afgezegd.

Hoe heb je voorbereid op de rol?

Het leven van Steve is vanaf ongeveer zijn twintigste levensjaar erg goed gedocumenteerd, dus ik heb honderden uren aan video’s en keynotes kunnen bekijken. Daarnaast heb ik veel boeken gelezen en op SoundCloud geluisterd naar 20 uur aan speechmateriaal. Dit zette ik op voor het slapengaan of als ik in de auto zat. Ik heb een paar van zijn vrienden ontmoet en geprobeerd om alle boeken te lezen die hij ook had gelezen. In totaal was ik drie maanden lang bezig met de voorbereiding. In die tijd heb ik ook alle dieetboeken die hij las in huis gehaald en geprobeerd datzelfde dieet te volgen.

Heb je dat dieet weten vol te houden? Hij at soms weken achter elkaar maar één groente

Ja, ik ben in die tijd ook zo’n tien kilo afgevallen. Van tijd tot tijd vast ik sowieso al 24 uur lang, omdat dit een bewezen manier is om gezond en langer te leven. Daarom ben ik vrij gedisciplineerd wat betreft diëten en wist ik mijzelf hier wel goed toe te zetten.

Was het lastig om als Steve te lopen?

Ik heb heel veel gekeken naar beelden waarin hij liep, maar ook naar hoe hij praatte, hoe hij zijn armen bewoog, hoe hij kon knikken en naar hoe hij keek terwijl hij nadacht. Het is ontzettend moeilijk om dat allemaal goed na te doen. Toen ik net begon met de voorbereiding voor de rol las ik dat Steve erg veel wandelde en dat hij ook vaak lopend vergaderde. Ik besloot daarom hetzelfde te gaan toen. Tijdens die wandelvergaderingen probeerde ik net als Steve te lopen. In het begin hield ik dit een uurtje vol – en moet ik mijzelf er halverwege aan herinneren om weer het loopje te doen. Drie weken later kreeg ik ontzettende last van mijn rug en ging ik naar mijn chiropractor, die mij er op wees dat ik met die manier van lopen natuurlijk pijn zou krijgen. Toch werd Steve’s manier van wandelen na verloop van tijd de manier waarop ik ook voortbewoog.

Wat vind je er van dat wereld Steve als een icoon ziet?

Ik geloof niet dat er een icoon bestaat waarop je op iedere manier wil lijken. Ieder mens heeft zo zijn of haar manekementen en Steve Jobs was geen uitzondering. Als je kijkt naar een grote Amerikaanse held zoals Franklin D. Roosevelt, dan zijn er ook een hoop dingen die je niet van hem wist. Grote Amerikaanse instituten spraken ook met Hitler over de mogelijkheden van eugenetica voordat ze besloten dat het toch geen goed idee was. Vandaag de dag hebben we alleen sociale media waarop we ieder moment van de dag vastleggen, waardoor onze fouten opeens voor iedereen te zien zijn. Wat dat betreft zouden we misschien minder streng over anderen moeten oordelen en accepteren dat niet iedereen perfect is. Daar staat uiteraard tegenover dat Jobs op veel manieren wel heel bijzonder en inspirerend was.

Denk je dat mensen na het zien van Jobs Steve als een icoon blijven zien?

Ja, absoluut. Hij is de Leonardo da Vinci en Thomas Edison van deze tijd. In een wereld die vertelde dat iets niet zou werken probeerde hij het toch, en hij slaagde op fenomenale wijze. Inmiddels is Steve zo’n groot deel van onze levens geworden, dat hij niet meer weg te denken is. Toch staan we er niet altijd bij stil wat hij allemaal heeft bereikt

Zorgt Steve’s rol als icoon er niet voor dat Apple altijd blijft afvragen wat Steve zou doen?

Ik denk dat het voor Apple erg gevaarlijk is om af te vragen wat Steve zou doen. Toen Steve CEO was van Apple, was het bedrijf een dictatuur die hij leidde. Inmiddels is Apple een democratie geworden. Deze nieuwe bedrijfsfilosofie maakt het voor Apple erg moeilijk om een innovatief bedrijf te blijven. In een democratische gemeenschap vermijd je namelijk vaak risico’s, terwijl je die moet nemen om te blijven vernieuwen. Steve Jobs riskeerde altijd alles. Dat kon hij, want hij was de baas en niemand kon hem vertellen dat het anders moest. Als Apple nu een risico wil nemen, moet een medewerker aan een ander vragen of dat wel verstandig is. In zo’n situatie krijg je al snel te horen dat je die gevaarlijke stap niet moet maken.

Ongeveer 99 procent van alle mensen die ik vroeg over risico’s die ik overwoog, vertelden mij dat ik het beter niet kon doen. Dit waren allemaal mensen die het beste met mij voor hadden. De risico’s die ik uiteindelijk wel nam waren een paar van de beste beslissingen die ik ooit hebt gemaakt.

Deze rol was ook een risico voor je, want je bent normaal gesproken een komiek

Ja, ik kon falen, maar het was leuk om te doen. Ik zou het wel nog een keer doen als ik de juiste rol vind waar ik ook veel passie voor heb. Ik weet niet echt of dit een nieuw pad in mijn carrière is – daar denk ik ook niet echt over na. Wel probeer ik altijd dingen te blijven doen die mij bangmaken en wil ik graag verhalen blijven vertellen en innoveren.

Wanneer had je door dat je op Jobs lijkt?

Toen hij doodging zag ik foto’s van mij verschijnen naast foto’s van Steve Jobs. Daarvoor had ik echt geen idee. Het was dan ook best bizar om die fotovergelijkingen te zien.

Hoeveel Apple-producten heb je in huis?

Ik heb op het moment vijf Apple-apparaten. Mijn eerste Apple-product was een Apple IIGS. Omdat ik naast mijn acteerwerk ook in tech-startups investeer, speelt technologie een grote rol in mijn leven. Mijn Apple-producten gebruik ik dan ook voor nagenoeg alles. Ik gebruik ze voor entertainment, voor het lezen van nieuws, voor het consumeren van media en voor al mijn communicatie. Ik gebruik ze om dingen te herinneren, om taxi’s, vliegtuigen, treinen en hotelkamers te boeken, om nieuwe huizen te kopen. Ik doe er mijn boodschappen mee en koop zelfs mijn ondergoed met apparaten van Apple.

Is het niet gevaarlijk dat technologie zo belangrijk is?

Ja, daarom probeer ik ook één week per jaar volledig zonder technologie te spenderen. Alle apparaten gaan dan in een kluis en ik slaap in een hutje in het bos. Zo ben ik er zeker van dat ik zonder internet en stroom ook kan overleven.

Zou je Steve punken?

Ja, absoluut, al heb ik er nooit echt over nagedacht hoe ik het zou doen. Wel weet ik dat hij ‘fucking furious’ zou zijn op mij. Het zou sowieso erg lastig zijn geweest om hem in de maling te nemen, omdat hij door zoveel van zijn vrienden en collega’s werd beschermd. Dat kun je zien aan alle verhalen over zijn korte lontje. Die kwamen pas naar buiten nadat hij was overleden.

Was het moeilijk om van Steve een mens in plaats van een typetje te maken?

Ik was er echt heel echt bang voor dat dit mis zou gaan. Het laatste dat ik wilde was dat Steve een personage in Saturday Night Live zou worden. Ik denk dat je een rol ook op twee manieren kunt benaderen. Je kunt alle karakterisitieken van een persoon analyseren en ze proberen na te doen, maar dan aap je hem enkel na. Het is ook mogelijk om te begrijpen waarom iemand iets deed en wat ze met hun karakter wilden bereiken. Hierdoor wordt een rol opeens tweede natuur voor je. Dat heb ik ook geprobeerd te doen, maar dat deed ik hiervoor nog nooit. Als het uiteindelijk goed is gelukt, dan is dit te danken aan alle coaches en hulp die ik heb gekregen.