De nieuwe aftapwet voor Apple-gebruikers: dit zijn de gevolgen voor jou

De Eerste Kamer heeft ingestemd met de nieuwe aftapwet en dat heeft ook gevolgen voor jou als iPhone-gebruiker. In dit artikel zetten we op een rij welke impact de ruimere aftapwet heeft voor jouw privacy.

Nieuwe aftapwet: wat gaat er veranderen?

De oude Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) dateert uit 2002 en geeft diensten alleen de mogelijkheid om via de ether af te tappen. Op de kabel mocht het alleen als het op specifieke personen gericht was. De nieuwe Wiv, die op 1 januari 2018 ingaat, geeft diensten ook de mogelijkheid om een ‘sleepnet’ te gebruiken. Ze mogen op grote schaal data verzamelen van providers en internetknooppunten, dus ook van onschuldige burgers. Dit kan grootschalig en stelselmatig plaatsvinden.

De uitbreiding van aftappen is niet de enige verandering in de wet. Diensten mogen nu ook hacken via een ander systeem, bijvoorbeeld een router. Ze krijgen realtime toegang tot databases van banken, ziekenhuizen en internetproviders. Het beschikbaar stellen van verzamelde gegevens aan buitenlandse diensten wordt ook mogelijk. Pas na opdracht van de minister is het toegestaan om ongefilterde data te delen met buitenlandse diensten.

Voor- en tegenstanders sleepnet
Partijen die voor de wet stemden, zijn VVD, CDA, PvDA, ChristenUnie, SGP, 50PLUS en de PVV. Tegenstemmers zijn SP, D66, Partij voor de Dieren en GroenLinks. Nu het voorstel door de Eerste Kamer is aangenomen, hoeft deze alleen nog te worden ondertekend en gepubliceerd. Het is de bedoeling dat de wet vanaf 1 januari 2018 van kracht wordt. De afgelopen jaren is er veel kritiek geweest op de wet, onder meer vanuit de Autoriteit Persoonsgegevens, de Raad van State, de Raad voor de Rechtszaak, Bits Of Freedom, toezichthouder Ctivd en verschillende wetenschappers en experts. In totaal zijn twaalf organisaties van plan om naar de rechter te stappen om de wet tegen te houden, waaronder Privacy First.

Wat betekent de aftapwet voor jou als Apple-gebruiker?
De ruimere aftapmogelijkheden zorgen ervoor dat een grotere groep mensen kan worden afgeluisterd, ook als je zelf geen verdachte bent. Voorheen mochten alleen mensen gehackt en afgeluisterd worden die verdacht zijn van criminele activiteiten. Volgens de nieuwe regeling mogen ook kennissen van de verdachte afgeluisterd worden. Zelfs als je de verdachte niet persoonlijk kent, zou je afgetapt kunnen worden. Bijvoorbeeld omdat je bij stom toeval een gezamenlijke vriend hebt of lid bent van dezelfde Facebook- of LinkedIn-groep.

In de praktijk houdt het in dat chatgesprekken en online documenten kunnen worden bekeken en dat je kan worden afgeluisterd via een webcam of microfoon. Daarnaast is eerder al gebleken dat er via Wi-Fi-hotspots data wordt afgetapt. Dit geldt dus ook voor alles wat je op je iPhone doet, ongeacht hoe hard Apple ook roept dat jouw privacy topprioriteit is. Apple heeft namelijk geen invloed op de manier waarop apps van derden omgaan met jouw data. In de nieuwe aftapwet is vastgelegd dat gegevens maximaal 3 jaar bewaard blijven en daarna worden vernietigd.

Waarom ruimere aftapmogelijkheden?
De meeste politieke partijen zijn het ermee eens dat een uitbreiding van de bevoegdheden nodig is, maar een aantal heeft kritiek op de manier waaróp. Het gaat dan vooral over de manier van toezicht houden en het afbakenen van bevoegdheden. De uitbreiding van de aftapmogelijkheden is vooral nodig omdat criminelen zichzelf goed beschermen. Ze zijn zich er vaak bewust van dat ze kunnen worden afgetapt. Daardoor hebben ze hun beveiliging meestal goed geregeld, bijvoorbeeld door gebruik te maken van versleutelde chatdiensten. De activiteiten van vrienden en kennissen zijn veel gemakkelijker te onderscheppen, zodat de diensten meer te weten komen over een verdachte persoon.

Hoe kan ik mij beschermen?
Wil je jezelf zo goed mogelijk beschermen tegen het ‘sleepnet’, dan kun je het beste gebruikmaken van een dienst die standaard versleutelde berichten aanbiedt, zoals iMessage of WhatsApp. Je zou ook kunnen kiezen voor een gespecialiseerde dienst zoals Wickr of Signal, maar daarmee geef je onbedoeld ook weer een signaal af dat je ofwel heel privacybewust bent, of met activiteiten bezig bent die het daglicht niet kunnen verdragen. En dat kan je automatisch verdacht maken. Een kanttekening hierbij ook: helemaal “veilig” ben je niet met sommige versleutelde chat-apps, want doordat je bijvoorbeeld din iemands contactenlijst staat of via andere metadata verbonden bent, zou je toch onderdeel van het sleepnet kunnen zijn. Zie voor een lijst van privacyvriendelijke chat-apps deze pagina bij Bits Of Freedom.

Het vervelende van de nieuwe wet is dat je op bepaalde punten helemaal niets kunt doen. Zoals eerder aangegeven mogen bedrijven mogen voortaan realtime informatie delen met overheidsdiensten. Dit geldt bijvoorbeeld voor banken en internetproviders. Daardoor wordt het nog belangrijker om kritisch te kijken bij welke bedrijven jij klant bent en welke bedrijven netjes met je gegevens omgaan. Eerder vandaag schreven we over het rapportcijfer dat Apple van de Electronic Frontier Foundation heeft gekregen, als het om datadelen met overheden gaat.

Bewust kiezen voor privacyvriendelijke bedrijven
Bij internetproviders, online opslagdiensten en wachtwoorddiensten kun je kiezen voor aanbieders die bewust met je privacy omgaan, maar bij banken, verzekeraars en ziekenhuizen wordt het lastiger. Er zijn op dat gebied nauwelijks aanbieders die specifiek beloven dat ze zich extra inspannen om je privacy te beschermen.

Apple heeft de afgelopen jaren meermaals laten weten dat ze privacy van gebruikers belangrijk vinden en dat ze tegenstander zijn van achterdeurtjes waarmee geheime diensten continu kunnen ‘meekijken’, maar ze krijgen van de EFF niet de volle 5 punten omdat ze te weinig tegen sleepnet-wetgeving hebben gedaan. Facebook en Google zijn op dat punt actiever.

iCulture is tegenstander van de sleepwet en steunt Bits Of Freedom als bedrijfssupporter.