Datawijzer is een kijkwijzer voor mobiele apps: hoe zit het met privacy?

Geen lange algemene voorwaarden doorlezen, maar icoontjes waarmee je kan zien hoe een app met je privacy om gaat. Welke gegevens gedeeld worden en hoelang ze bewaard blijven. Dat is de missie van de Datawijzer die maandag door de Nationale Denktank 2014 werd gepresenteerd. Het initiatief is een tegengeluid voor het feit dat 93 procent van de Nederlanders geen algemene voorwaarden leest en dus geen idee heeft welke informatie ze deelt.

De Datawijzer is een van de tien ideeën die de 25-koppige Nationale Denktank heeft verzonnen over big data; de grote hoeveelheid informatie die op het internet rondslingert en voor het oprapen ligt door bedrijven om van alles over mensen te weten te komen. Facebook is een bekend voorbeeld: die verzamelt eigenhandig al 700 soorten informatie in de app, van de snelheid waarmee je door de nieuwsfeed scrollt om te zien welke informatie je meer boeit dan andere, tot persoonlijke informatie. Maar Facebook is natuurlijk niet de enige partij die het doet. Vooral bij veel gratis diensten en applicaties mag je je serieus afvragen wat het verdienmodel erachter is. De maandag gepresenteerde Datawijzer moet daar in ieder geval meer duidelijkheid over verschaffen.

De vijf icoontjes van Datawijzer

De Datawijzer gebruikt vijf soorten icoontjes die je meer inzicht over privacy van een app moeten geven:

1. Het profiel is degene die je misschien wel het vaakst zal zien. Als een app een profiel met inloggegevens van je aanmaakt, zie je dit icoontje staan bij een app.
2. De kalender laat je zien hoelang je data wordt opgeslagen op de servers van de partij achter de app. Is dat 30 dagen, een half jaar of nog langer? Dat moet je in één oogopslag aan dit icoontje kunnen zien.
3. De deelknop toont dat je data met andere partijen dan de ontwikkelaar zelf wordt gedeeld.
4. Het euroteken zegt recht voor zijn raap dat je data wordt gebruikt voor advertentiedoeleinden. Die ga je dus sowieso zien bij Facebook en Google, partijen die daar zelf ook ronduit voor uitkomen.
5. De landcode geeft aan onder welke regelgeving de app valt. Wordt data in NL verwerkt en daarmee in potentie oneindig opgeslagen, in de US waarmee je de NSA een vrijbrief geeft, of misschien in CH waarbij je gebruik kan maken van Zwitserse kluizen?

‘Icoontjes moeten verplicht worden’

Nationale Denktank-deelnemer Eva de Leede zegt dat reeds zes ‘grote’ bedrijven hebben toegezegd om deel te nemen aan een proef met de Datawijzer. Anders dan concrete testcases wordt nog niet bekend gemaakt om welke bedrijven het gaat, maar zij gaan in ieder geval hun algemene voorwaarden en privacybeleid verduidelijken met de iconen die door de Datawijzer zijn bedacht. De iconen zouden in ieder geval zichtbaar moeten worden in die documenten, op de website van diensten. Niet zozeer in apps zelf.

Op den duur moet het echter geen kwestie zijn van willen of niet willen meewerken. De Leede hoopt dat de Datawijzer wettelijk kan worden ingevoerd, vergelijkbaar met bijvoorbeeld de Kijkwijzer die je bijvoorbeeld op filmposters en op dvd-hoezen ziet staan.

Kritiek van Bits of Freedom

De privacystichting Bits of Freedom vindt het initiatief voor de iconen goed, omdat het algemene voorwaarden een stuk inzichtelijker kan maken. Maar het kan nog een stuk beter, meldt de stichting RTL Nieuws:

Er ontbreken belangrijke elementen. Het ‘deel-icoon’ vertelt dat je bijvoorbeeld gegevens met andere partijen worden gedeeld, maar dan weet je nog niet met wie: met de politie, de AIVD of met een commercieel bedrijf?

Afhankelijk van Europa?

Volgens De Leede reageert het Nederlandse ministerie van Economische Zaken in ieder geval positief op het voorstel om de privacy-iconen in te voeren. Op dit moment kan die echter nog geen daden bij de woorden voegen. Momenteel worden ook op Europees niveau richtlijnen uitgezet over privacy. Nederland is afhankelijk van het beleid dat daar wordt uitgezet. De Nederlandse iconen zouden wel een uitbreiding kunnen zijn van de EU-regelgeving, aldus RTL Nieuws.

Je kan de positieve reactie van het ministerie van Economische Zaken met een beetje kwade wil ook zien als doekje voor het bloeden. Twee weken geleden keurden de Nederlandse Tweede en Eerste Kamer nog goed dat de Nederlandse overheid al het internet- en telefoonverkeer in Nederland zonder restricties mag bewaren. Gaat dat ook in de iconen verwerkt worden? We hebben De Leede natuurlijk benaderd voor een reactie.

Is Datawijzer de oplossing?

Datawijzer heeft een logische oplossing bedacht voor een groot probleem: niemand leest algemene woorden en privacyverklaringen. Maar de vraag is, of iconen dat gaan oplossen. Dat ligt eraan in hoeverre Datawijzer de icoontjes verplicht kan stellen, en ook in hoeverre.

Als de icoontjes alleen in Nederland verplicht worden gesteld, gaan appmakers over de hele wereld zich dan aan die regelgeving houden? Gaat Facebook dadelijk prominent communiceren dat je informatie jaren wordt bewaard? Of zal de Datawijzer alleen Nederlandse diensten treffen? Dat kan als gevolg hebben dat Nederlandse applicaties minder aantrekkelijk worden om te gebruiken, omdat daar informatie die voor heel veel apps geldt, ineens wél duidelijk wordt gebracht.

Anderzijds kan je je weer afvragen, hoeveel mensen wel algemene voorwaarden gaan lezen als er icoontjes in verwerkt zijn. Algemene voorwaarden zijn zelden direct te lezen als je een account aanmaakt in een app. Veel vaker kan je er wel op drukken bij het aanmeldformulier, maar ja, dat doet dus niemand. Want niemand leest algemene voorwaarden.

Voor de daadkracht van ontwikkelaars die meedoen, moet Datawijzer voorbij gaan aan Nederlandse regelgeving en eigenlijk direct op Europa richten. Dat maakt Datawijzer veel sterker bij grotere partijen als Google, Facebook, WhatsApp en meer. Tegelijk zou het beleid ook prominenter moeten worden gepresenteerd. De icoontjes moeten niet verborgen zitten in algemene voorwaarden, maar een verplicht scherm worden dat je ziet voordat je je bij een dienst aanmeldt.

Als Datawijzer daarin slaagt, is er een grote stap bereikt. 75 Procent van de Nederlanders vindt privacy belangrijk, maar 90 procent leest geen algemene voorwaarden. Met een in-your-face scherm zou Datawijzer echt bewust kunnen maken. Dan wordt privacy meer een unique selling point worden voor apps. Is het privacybeleid niet goed, dan gaat niemand een app gebruiken. Dat is een hoopvolle gedachte.

Datawijzer staat een grote uitdaging te wachten, maar: het begin is er. Dat valt alleen maar toe te juichen.

Openingsfoto: Yuri Samoilov/ Flickr CC