Opinie: De user interface en waarom een iPhone een iPhone is

Mijn iPhone wordt intensief gebruikt. Het grootste deel van mijn rss lees ik hierop, ik twitter bijna alles via Tweetie, sms en bel veel, zoek elk uur wel iets op in Mobile Safari, IMDB of NU.nl, speel sporadisch een spelletje en hou mijn werkuren bij met de app Jobs. Dat is nog niet de helft van wat ik met mijn iPhone doe. Er zijn maar weinig dagen dat hij het meer dan één dag volhoudt op de batterij.
Interactie, continu, op zoveel mogelijk vlakken, dat is ook waar de iPhone voor bedoeld is. Het iPhone OS is compleet gesloten en de apps die in de App Store staan werken enkel in hun eigen zandbak. Daarbuiten kunnen en mogen de apps niet werken. Het typeert het gesloten systeem dat Apple hanteert. Dit betekent ook dat je maar in één app per keer kan werken. Multitasking is een punt dat veel bekritiseerd is, maar de reden van Apple om dit niet toe te laten is duidelijk: de batterij gaat hierdoor langer mee. Toch denk ik niet dat dit de (enige) reden is.

Multitasking

Door het niet toe te laten meerdere apps tegelijkertijd te laten werken, heeft de gebruiker geen afleiding. Enerzijds doordat de gebruiker niets merkt van het achterliggende besturingssysteem. Je ziet en voelt hier niets van, enkel het thuisscherm met iconen en de apps zelf worden gebruikt. Anderzijds omdat elke van deze apps fullscreen werkt. Je bent dus alleen maar bezig met het consumeren van de functionaliteit van de app. Dit is een kern waar Apple niet omheen wil en wat het gevoel van het werken met de iPhone voor velen zo prettig maakt.

Veel critici zouden nog steeds multitasking op de iPhone willen zien, maar ook op de aankomende iPad zal dit niet mogelijk zijn. Apple heeft nog geen goede manier gevonden om de focus op een app en multitasking te combineren. Zoals we ook bij eerdere functies zagen: zolang ze geen goede oplossing hebben kiest Apple er liever voor om het achterwege te laten.

Consequent en intuïtief

Wat Apple met de keuzes die ze maken wil bereiken, is consequentie en intuïtief gebruik van de iPhone. Met intuïtief gebruik bedoel ik dat je als gebruiker niet hoeft na te denken of hoeft te leren hoe je een bepaalde handeling moet uitvoeren. Alles moet logisch zijn. Je kent vast wel de uitspraak over de iPhone: “Zelfs mijn moeder kan met deze smartphone overweg!” Door het gebruik van de iPhone complexer te maken, verlies je dat.

Apple simplificeert het iPhone OS. Dat is ook de reden waarom er in eerste instantie geen copy-paste op de iPhone bestond. Consequentie en de continuïteit was wel te behouden, maar er was nog geen manier waarop copy-paste intuïtief gebruikt kon worden. Nu het wel bestaat moet je als gebruiker maar toevallig weten dat je ergens op kan dubbeltappen om iets te kopiëren of te plakken. Dit zie je ook verkeerd gaan met de undo-functie op de iPhone. ‘Shake to undo’ moet je maar nét weten en soms gebeurt het zelfs zonder dat de gebruiker dit echt wil. Ook al vind ik het op de iPhone heel goed en fijn werken, Apple verloor een stukje intuïtie in het gebruik van het iPhone OS, omdat de vraag uit de markt te groot was.

De simpele iconen op het homescherm en de enige knop op de voorkant van de iPhone zijn de twee grootste voorbeelden van de simpelheid die Apple wil uitstralen. Er bestaat geen menu met folderhiërarchie zoals het startmenu van Windows Mobile. Er zijn alleen iconen met een duidelijk plaatje van bijvoorbeeld een telefoon. Wat denk je dat er gebeurt als je hierop klikt? Wat de knop op de voorkant van de iPhone (de homeknop) betreft: er is maar één manier om een app te sluiten: druk op de Home-knop. Als je extra functionaliteit van de homeknop wilt, kán dat, zoals het tweemaal drukken op de Home-knop.

Maar geen van die functionaliteit is uniek: alles is ook op een andere, intuïtieve manier te bereiken. Je hoeft niet het tweemaal drukken op de Home-knop onder de knie te hebben om de iPod-applicatie te starten, je kunt ook gewoon op het iPod-icoon drukken. Het intuïtieve gebruik heeft Apple ook doorgevoerd in alle standaard meegeleverde apps zoals Mail, Phone, YouTube, enzovoorts. De gehele user interface (UI) is zonder handleiding te gebruiken en bijna alles spreekt voor zich. Alles ziet er ook hetzelfde uit. Dezelfde soort knoppen voor dezelfde onderdelen van een app. Kleuren en plaatsing van de knoppen zijn ook zo consequent mogelijk. Hier en daar zie je overigens ook wel fouten bij Apple, zoals het niet altijd consequent plaatsen van de knoppen ‘Ga terug’ of ‘Klaar’.

Ontwikkelaars

Door het uitbrengen van de iPhone SDK waarmee ontwikkelaars iPhone-apps kunnen maken krijgen ontwikkelaars te maken met het bovenstaande verhaal. Dat betekent niet dat ontwikkelaars beperkt worden door de simpelheid van Apple. Het betekent alleen dat ontwikkelaars beter na moeten denken over waar en op welke manier ze nieuwe functionaliteit of interactie implementeren. Tweetie spant in mijn optiek de kroon met de ‘Herlaad’-knop:

So I thought about it, and asked: what was “reload”… really? In the context of Twitter, it really meant “load newer”. And when you loaded newer tweets in your tweet stream, where did they go? At the top of your list. So I put the reload button at the top of the list. As you scrolled up, reading newer tweets, eventually you’d get to the top of the list and bam… there’s a reload button, it just slid into view exactly when you needed it. You tap it and it’s replaced by the newer tweets. It’s intuitive and doesn’t waste prime screen real estate (corners of the screen) until you actually need it.

Zeuren maakt rotzooi

Als het complete bovenstaande verhaal zo overduidelijk door Apple wordt neergezet en als de bestverkochte en populairste apps in de App Store zo groot zijn geworden omdat ze de visie van Apple gevolgd hebben, waarom is de App Store dan ook zo gevuld met apps die hier compleet tegenin gaan? Snelverdieners, misschien. Incapabel, wellicht. De grote en dwingende vraag naar meer functionaliteit, waarschijnlijk.

Als er bepaalde functies (hardware en/of software) niet goed werken, zeuren we dat ze niet werken. Als alle functies wél goed werken, zeuren we over welke functies het mist. Daarom staat er zoveel rotzooi in de App Store en jailbreaken we onze iPhones. Stel dat alles wat mist toegevoegd wordt aan de iPhone, dán werkt alles opeens niet meer zo goed. Thema’s zijn nooit volledig, er missen altijd iconen of er zitten kleuren en knoppen in die niet helemaal passen binnen het iPhone OS. LiveClock werkt, maar voor een aantal thema’s en Winterboard ziet eruit alsof het een app is die werkt, maar nog géén UI heeft.

SBsettings werkt niet intuïtief (ik heb drie uur moeten zoeken om erachter te komen dat er geen icoon bestaat van SBsettings en je ‘gewoon’ over de statusbalk moet swipen) en opeens moet je van alles ordenen op je iPhone, inclusief meerdere docks en bestanden. Je ziet en voelt het OS opeens. Het enige wat ik tot nu toe orden en wil ordenen op mijn iPhone zijn de plaats van mijn iconen. Begrijp me niet verkeerd: ik hou van SBsettings en Winterboard, maar alles waarom een iPhone een iPhone is valt bij een jailbreak des te harder weg. En zo ook bij alle rotzooi van de snelverdieners en/of incapabele ontwikkelaars in de App Store.

Tot slot: kwantiteit versus kwaliteit

Door de hoge kwantiteit in de App Store en bijvoorbeeld Cydia worden de simpele basisregels van goede software vergeten. Precies waarom de iPhone en zijn OS zo simpel en goed werkt. Apple kiest voor kwaliteit, niet kwantiteit, ook al staan er een hoop applicaties in de App Store die ze waarschijnlijk liever niet zouden zien. Maar met alle kritiek, wat willen we nou als consumenten? We zijn een stel kinderen…
Natuurlijk brengt een jailbreak extra functionaliteit. Het is leuk en het maakt je iPhone een stuk persoonlijker. Ik snap ook heel goed waarom veel mensen toch kiezen voor een jailbreak. Ik daarentegen kies voor het gesloten systeem. Ik kies bewust voor dan maar geen Flash en geen multitasking op mijn iPhone (en straks op mijn iPad). Ik kies voor niet zeuren, omdat ik kan genieten van de dingen die wel werken, in plaats dat ik me druk maak over het missen van functies.